مقدمه
واژه استارتاپ خیلی قدیمی نیست. عمر این واژه به حدود دو دهه قبل بازمی‌گردد اما اولین استارتاپها بیش از یک قرن قبل ایجاد شده‌اند. نکته جالب این است که به دلیل اسم جذاب استارتاپ، بسیاری از مشاغل از این عنوان برای معرفی کسب‌وکار خود استفاده می‌کنند؛ اما نمیتوان هر شغل یا کسب‌وکاری را جزو مجموعه استارتاپ دانست. از سوی دیگر، استارتاپ تنها به حوزه فناوری و دیجیتال محدود نمی‌شود. با این حال، اغلب استارتاپهای موفق در ایران و جهان به حوزه فناوری اطلاعات وابسته هستند. در برخی موارد برای تعریف مشاغل نوپا از واژه استارتاپ استفاده می‌شود که اختلاف‌نظرهای مختلفی در این مورد وجود دارد. اگر شما هم علاقه‌مندید که بدانید استارتاپ چیست و چه مشاغلی در این دسته قرار می‌گیرند در این مقاله با ما همراه باشید.
آشنایی با مفهوم استارتاپ
اگر تاکنون واژه استارتاپ را در اینترنت جستجو کرده باشید حتماً با وب‌سایت‌های متعدد و تعاریف مختلف مواجه شده‌اید. نکته مهم این است که برخی از این تعاریف اشتباه هستند. اگر بخواهیم استارتاپ را به‌صورت دقیق اما ساده تعریف کنیم باید بگوییم: استارتاپ به پروژه‌هایی گفته می‌شود که با تلاش و کوشش فراوان می‌توانند یک ایده خام را به محصول تبدیل کرده و بستر لازم برای فروش آن محصول را مهیا کنند.
با توجه به تعریف بالا، استارتاپها تمام مسیر موفقیت را مرحله‌به‌مرحله طی می‌کنند. انجام این مراحل بر پایه یادگیری مبانی پایه و آزمون‌وخطا انجام می‌شود. راه‌اندازی استارتاپ هیچ محدودیتی ندارد و تمام رشته‌ها را شامل می‌شود. به عبارت ساده‌تر، اگر یک مجموعه با بهره‌گیری از دانش و ایده‌ای خلاقانه بتوانند نرمافزار کامپیوتری تولید و عرضه کنند تا مجموعه‌ای در حوزه تولید تجهیزات پزشکی و درمانی ایده‌های نو را پیاده کرده و برای محصولات خود بازار فروش ایجاد کنند، در مجموعه استارتاپ قرار می‌گیرد.
مهمترین نکته برای توضیح اینکه مبنای اصلی تشکیل و راه‌اندازی استارتاپ چیست، این است که برای راه‌اندازی استارتاپ تنها به ارائه ایده‌های علمی پیچیده نیازمند نخواهیم بود. بلکه هر ایده جدیدی که بتوان از آن محصول قابل‌فروش ایجاد کرد، استارتاپ نامیده می‌شود. فراموش نکنید که موفقیت هر استارتاپ با میزان فروش آن رابطه مستقیم دارد؛ بنابراین، هر مجموعه استارتاپی که پس از تبدیل ایده خود به محصول بتواند فروش بیشتری کسب کند استارتاپ موفق‌تری خواهد بود.
تاریخچه استارتاپ
با توجه به اینکه استارتاپ به ارائه محصول و خدمات مختلف وابسته است میتوان گفت که این بخش از آغاز زندگی بشر وجود داشته است؛ اما استارتاپ به سبک امروزی برای اولین بار در قرن بیستم ایجاد شد. علی‌رغم اینکه نمیتوان تاریخ دقیقی برای پیدایش این پدیده تعیین کرد، اما میتوان گفت که پیدایش استارتاپ ارتباط زیادی به اکوسیستم تجاری سیلیکون سیلیون والی (Silicon Valley) دارد. شرکت IBM یکی از پیشگامان صنعت الکترونیک است که در سال 1911 تاسیس شد. در واقع، شرکت IBM چهار شرکت بزرگ و قدرتمند را با یکدیگر ادغام کرده و به مرور زمان توانست به یکی از قدرتمندترین غولهای صنعت سختافزار و نرمافزار جهان تبدیل شود. در معرفی شرکت بهعنوان يك استارتاپ اختلاف نظرهای فراوانی وجود دارد، اما برخی افراد بر این باورند که شرکت International Business Machines اولین جرقه برای ایجاد استارتاپهای امروزی را ایجاد کرده است.
مطمئنا با نام کمپانی اَپل و موسس آن استیو جابز آشنا هستید. دومین و موفق‌ترین استارتاپ جهان شرکت اپل است. استیو جابز برای تحقق رویای خود سختی‌ها و مشکلات فراوانی را تحمل کرد؛ اما امروزه شاهد درخشش محصولات اپل در جهان هستیم. استارتاپ گوگل یکی دیگر از استارتاپهای موفق و قدرتمند جهان است که در سال 1997 به عرصه رقابت با غولهای استارتاپ وارد شد. شاید بپرسید نقطه مشترک بین این سه استارتاپ چیست؟ کاملا واضح است که این سه مجموعه توانسته‌اند با عملی کردن ایده خود و ایجاد بازار فروش و جذب مخاطب، علاوه بر کسب سود مالی به معروف‌ترین برندها و محصولات جهان تبدیل شوند.
پیچیدگی‌های موجود در مسیر راه‌اندازی استارتاپ
یکی از دلایل اصلی که اغلب افراد پس از راه‌اندازی کسب‌وکار خود تمایل دارند از واژه استارتاپ استفاده کنند، جنبه روانی آن است. همان‌طور که در بخش تاریخچه سه نمونه موفق استارتاپ را بیان کردیم، به‌خوبی می‌دانید که وقتی نام استارتاپ به میان می‌آید ناخودآگاه به یاد اپل، گوگل یا سایر استارتاپهای موفق جهان می‌افتیم. این تاثیر روانی مثبت موجب شده که اغلب کسب‌وکارها برای موفقیت بیشتر در فروش محصولات از واژه استارتاپ استفاده کنند.
با این حال، تنها مشاغلی در این دسته استارتاپ قرار می‌گیرند که تمام مسیر موفقیت را به‌صورت تیمی و از صفر تا صد طی کنند. محصول یا ایده آنها باید کاملا نوین بوده و هیچ مشابه داخلی نداشته باشد. پتانسیل لازم برای دیده شدن و جذب مخاطب را داشته باشند. اجرای این طرح‌ها باید برای دولت و کشور سود و منفعت مالی به دنبال داشته باشد؛ و مهم‌تر از همه از نظر روانی نیز باید بتواند افراد جامعه را برای پذیرش محصول خود آماده کند. همه این موارد در کنار یکدیگر می‌تواند یک ایده را به استارتاپ تبدیل کند.
دلیل اصلی شکست استارتاپ چیست؟ همان‌طور که اشاره کردیم یکی از چالش‌هایی که پیش روی هر استارتاپ وجود دارد این است که بتواند مسیر موفقیت را از طریق یادگیری مبانی پایه و آزمون‌وخطا طی کند. بعلاوه، نوین بودن ایده و نداشتن نمونه مشابه داخلی موجب می‌شود که شما هیچ الگویی از موفقیت در اختیار نداشته باشید. به همین دلیل باید از تیم با انگیزه و خلاق استفاده کنید.
این تیم به شما کمک می‌کند که مراحل بودجه‌بندی، جذب سرمایه‌گذار و بسیاری مراحل دیگر را به‌دقت انجام دهید. تلاش مداوم و بی‌وقفه عامل اصلی و مکمل تمام موارد فوق است. اگر مجموعه‌ای انگیزه لازم برای تلاش و غلبه بر تمام مشکلات پیش رو را نداشته باشد، نمی‌تواند در معرفی و عرضه محصول و دستیابی به فروش بالا عملکردی موفق داشته باشد. در چنین مواردی شکست استارتاپ حتمی است.
تفاوت استارتاپ و مشاغل سنتی
- استارتاپها معمولا به‌صورت مرحله به مرحله رشد می‌کنند
اگر به مشاغل سنتی و معمولی نگاه کنید متوجه می‌شوید که بلافاصله پس از آغاز کار وارد مرحله فروش می‌شوند. برای مثال، اگر یک کفش‌فروشی، طبخ غذا یا هر شغل دیگری را بررسی کنید متوجه می‌شوید که از اولین روز تاسیس وارد مرحله فروش می‌شوند.
البته فروش آنها نیز به‌صورت پلکانی رشد می‌کند؛ اما استارتاپها پس از خلق ایده و تهیه ابزار لازم، محصول موردنظر را تولید می‌کنند. پس از تولید محصول مرحله بازاریابی و جذب مشتری انجام می‌شود. هنگامی که مشتری مناسب پیدا شد مرحله فروش آغاز می‌شود.
- توسعه استارتاپها مبتنی بر مباحث و مبانی علمی است
اگر بپرسید شاه‌کلید موفقیت استارتاپ چیست؟ مطمئناً با این جواب مواجه می‌شوید که راه اصلی موفقیت هر استارتاپ به یادگیری و پیاده‌سازی مباحث پایه علمی است. استارتاپها سعی می‌کنند مرحله فروش را کمی متفاوت‌تر آغاز کنند. آنها در تولید محصول و تبلیغات خود از دانش مدرن بهره می‌گیرند. هر استارتاپ سعی می‌کند برای فروش ساده‌ترین محصولات از تکنیک‌های نوین بازاریابی کمک بگیرد.
مراحل اصلی راه‌اندازی استارتاپ چیست
- ایده پردازی
اولین مرحله برای راه‌اندازی هر استارتاپ ارائه ایده جدید است. این مرحله باید کاملا خلاقانه باشد. نمی‌توانید از ایده‌های داخلی یا خارجی کپی‌برداری کنید. البته فراموش نکنید می‌توانید ایده‌ها را با بررسی مسیر موفقیت سایر استارتاپها انتخاب کنید. می‌توانید ایده‌ها و محصولات ساده سایر رقبا را به‌گونه‌ای کاملا خلاقانه تولید و عرضه کنید. مرحله ایده پردازی پیچیده و عجیب نیست.
کافی است به ساده‌ترین پدیده‌های جهان از زاویه دیگری نگاه کنید. برای حل مسائل موجود در کشور یا جهان راه‌حل جدید پیدا کرده و آنها را عملی کنید.
- تحقیق و تعیین برنامه موفقیت
در این مرحله باید کمی خلاق باشید. ارائه یک ایده جدید به معنی موفقیت نیست. سعی کنید پس از ارائه ایده خام، یک هدف نهایی برای خود تعیین کنید. می‌توانید این هدف را به اهداف کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تقسیم کرده و برای دستیابی به هر یک از آن زمان‌بندی مشخصی تعریف کنید. با بررسی و تحقیق گسترده مسیر دستیابی به هدف را تعیین کنید.
سعی کنید کوتاه‌ترین مسیر برای رسیدن به اهداف را انتخاب کنید. در این مرحله دوستان، خانواده یا بستگان شما می‌توانند کمک بزرگی به‌حساب بیایند. ساید بپرسید نقش این افراد در موفقیت استارتاپ چیست؟
مطمئنا قصد شما از معرفی و عرضه هر محصول، فروش بالا و کسب سود بیشتراست. برای فروش محصولات ناچار به جذب مخاطب در جامعه هستید. مخاطبین نیازها و دیدگاه‌های مختلفی دارند. اگر بتوانید نیاز آنها را تامین کنید موفقیت شما حتمی است. خانواده، دوستان و بستگان شما نیز عضوی از جامعه هستند. نیازها و دیدگاه‌های آنها با اغلب افراد جامعه همسو است؛ بنابراین، از آنها بخواهید که ایده شما را بررسی و نقد کنند. یا اگر راه‌حل مناسبی دارند آن را به شما ارائه کنند. مطمئنا این روش به شما کمک می‌کند که دید جامع‌تری برای رسیدن به هدف نهایی به دست آورید.
- ثبت ایده
برای اینکه بتوانید استارتاپ خود را راه‌اندازی کنید باید ایده اصلی را ثبت کنید. پس سعی کنید به غیر از دوستان صمیمی و خانواده شما کسی از ماهیت اصلی ایده شما باخبر نشود. ثبت ایده برای استارتاپهای که ایده خود را از نمونه‌های داخلی یا خارجی الگوبرداری کرده‌اند، بسیار آسان است؛ اما در مواردی که ایده شما کاملا خلاقانه و شامل ثبت اختراع است، مسیر ثبت ایده کمی دشوارتر است. به این دسته از افراد توصیه می‌کنیم که جزئیات طرح خود را با سایر افراد یا سازمان‌ها در میان نگذارند؛ زیرا در اغلب موارد مشاهده شده که ایده آنها دزدیده و سپس اجرایی شده است. پس این مرحله را کاملا محرمانه و سربسته انجام دهید. سعی کنید در ارائه مدارک به سازمان‌های مسئول نیز بسیار محتاط بوده و مدارک و اطلاعات را به‌صورت کاملا کلی ارائه کنید. در این زمینه ما نیز به شما کمک خواهیم کرد.
- تهیه نمونه اولیه
برای اینکه اهمیت تهیه نمونه اولیه در راه‌اندازی استارتاپ چیست. باید به این نکته اشاره کنیم که هدف از راه‌اندازی هر استارتاپ ارائه یک یا چند محصول یا خدمت به جامعه است. در نتیجه ارائه نمونه اولیه به معنی تایید قابلیت اجرا و پیاده‌سازی ایده استارتاپ است. البته استارتاپهای خدماتی به نمونه اولیه نیاز ندارند. کافی است که مرحله تحقیقات را به‌خوبی انجام داده و مستندات را ارائه دهند.
استارتاپهای آزمایشگاهی به تولید نمونه اولیه و تحقیقات وابسته هستند. خوب است بدانید که تولید نمونه اولیه در استارتاپهای اینترنتی با سرعت بسیار بالایی انجام می‌شود. سعی کنید در تولید نمونه اولیه از محصولات خاص با دقت عمل کنید که موجب افشای محصول اصلی نشود.
- معرفی و عرضه محصول به بازار
در این مرحله باید جامعه هدف بسیار کوچکی تعیین کرده و نمونه اولیه محصول یا خدمات خود را به آنها عرضه کنید. در این مرحله، محصول باید از جنبه‌های مختلف مانند کیفیت، قیمت، شکل ظاهری، احتمال موفقیت در بازار فروش، نواقص احتمالی و بسیاری موارد دیگر ارزیابی شود. سعی کنید بدون تعارف نظر واقعی جامعه هدف را بپرسید.
از آنها بخواهید اگر نظر یا ایده‌ای برای ارتقای کیفیت محصول شما دارند، آن را بیان کنند. اغلب منتقدین معتقدند مهمترین مرحله موفقیت هر استارتاپ، مرحله معرفی محصول به جامعه هدف است.
شاید بپرسید تاثیر دیدگاه جامعه هدف بر موفقیت استارتاپ چیست؟ پاسخ بسیار ساده است. این دسته از مخاطبین از متن جامعه انتخاب شده‌اند. دیدگاه و نظرات آنها انعکاسی از نظرات جامعه است. اگر آنها از محصول شما استقبال کنند احتمال استقبال عمومی از محصولات شما افزایش خواهد یافت؛ بنابراین، سعی کنید به نظرات و دیدگاه جامعه هدف برای ارتقای کیفیت محصولات خود اهمیت بدهید.
- ثبت محصول
وقتی ایده خود را ثبت کنید می‌توانید به‌راحتی ادعای مالکیت داشته باشید. پس در مرحله ثبت محصول با مشکلی مواجه نمی‌شوید. سعی کنید تمام مراحل مالکیت معنوی را انجام دهید تا هیچ فردی نتواند از برند یا محصولات شما به نفع خود استفاده کند.
- پیدا کردن سرمایه‌گذار
یکی از سخت‌ترین مراحل برای راه‌اندازی استارتاپ پیدا کردن سرمایه‌گذار است. افرادی که ایده‌های مشابه دارند با توجه به میزان موفقیت نمونه‌های عملی ایده خود می‌توانند در جذب سرمایه‌گذار موفق شوند؛ اما افرادی که ایده‌های نو و کاملا خلاقانه دارند، برای جذب سرمایه‌گذار ممکن است کمی با مشکل مواجه شوند. برای جذب سرمایه‌گذار می‌توانید از طریق بانک‌ها، سرمایه‌گذاران داوطلب، شراکتی یا شخصی و … استفاده کنید.
در این مرحله لیستی کامل از سرمایه‌گذاران احتمالی تهیه کنید. در فرصت مناسب برای معرفی محصولات و جذب سرمایه به آنها مراجعه کنید. روش‌های مختلف سرمایه‌گذاری در استارتاپ خود و میزان سود حاصل از هر روش را کاملا توضیح دهید. سعی کنید از افرادی با مهارتهای ارتباطی و فن بیان قوی در این مرحله استفاده کنید.
عوامل تعیین‌کننده موفقیت استارتاپ چیست
رهبر یا بنیان‌گذاران: رهبر یک تیم می‌تواند موجب موفقیت یا نابودی تیم شود. رهبر خلاق، جسور، منعطف و مسئولیت‌پذیر کلید اصلی موفقیت استارتاپ است. رهبر تیم باید از دانش و مهارت کافی در حوزه موردنظر برخوردار بوده و بتواند با اجرای تکنیک‌های مدیریتی تیم را تا مرحله نهایی مدیریت کند.
تیم: استارتاپ یک کار گروهی است؛ بنابراین، برای اینکه بهتر بدانید تاثیر تیم در موفقیت استارتاپ چیست به ذکر یک مثال می‌پردازیم. اگر رهبر استارتاپ را بهعنوان مریی در نظر بگیریم، اعضای تیم نیز مانند بازیکنان تیم فوتبال یا بسکتبال خواهد بود. اگر اعضای تیم به‌صورت هماهنگ و همدل کار نکنند هیچ یک از توصیه‌های مربی نمی‌تواند موفقیت تیم را تضمین کند. سعی کنید از افراد خلاق و پرتلاش استفاده کنید. در انتخاب نیرو روی افراد دارای روحیه تیمی متمرکز شوید.
علاوه‌بر دو مورد فوق استراتژی، نوع محصول و بازاریابی سایر مواردی هستند که در موفقیت استارتاپ نقش کلیدی دارند.
سخن پایانی دکتر امین اردلان …
همان‌طور که با مطالعه این مطلب دریافتید، به‌خوبی می‌دانید استارتاپ چیست و از چه طریق میتوان یک استارتاپ موفق راه‌اندازی کرد. در راه‌اندازی استارتاپ نیز مانند هر کسب‌وکار دیگر تحقیقات گسترده از جمله تحقیقات بازار و تحقیقات بازاریابی انجام داده و در انتخاب اعضای تیم بر شایستگی های کلیدی از جمله همت و سخت کوشی، مهارت های ارتباطی، ایده پردازی و خلاقیت آنها متمرکز شوید. تعین هدف را به‌درستی و واقع‌بینانه انجام دهید. ابزارهای لازم برای جذب سرمایه و بازاریابی را انتخاب کنید. حالا شما برای ما بگویید برای راه اندازی کسب و کار خود و تجاری سازی ایده های جدید خود و تبدیل آن از یک استارتاپ به یک استارتاپ برند چه اقداماتی انجام دادید؟
