مقدمه
دانشجو، دانش آموز، خانم خانه دار یا فرد شاغل؛ فرقی نمی کند. هر کسی باید برای خودش برنامه توسعه فردی داشته باشد. خود را در نقش فردی تصور کنید که می خواهد از امروز خود بهتر باشد و به اهدافی که در ذهن دارد دست پیدا کند. پس باید بتوانید از مدل توسعه فردی متناسب با خود بهره ببرید و آن را به بهترین حالت ممکن تبدیل به عامل موفقیت خود کنید. فرض کنید در حال جستجوی کار هستید یا در فکر جابجایی از شغلی به شغل دیگر هسیتد. اولین گام رقابت مؤثر در بازار کار، شناسایی نقاط قوت خود و تدوین برنامه‌ای در راستای بهبود مهارت‌های کارکنان به صورت مداوم است. چرا که رشد شخصی و پیشرفت شغلی کارکنان، مستقیماً با آگاهی و شناخت آنان از اهداف و آرزوهای خود و شرکت در ارتباط است. برنامه‌های توسعه فردی یک ابزار مهم و قدرتمند برای پیشرفت دانش آموزان، متخصصان جدید و حتی مدیران مجرب است. در این مقاله ضمن معرفی برنامه توسعه فردی، به بررسی انواع مدل های توسعه فردی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
برنامه توسعه فردی (IDP) چیست؟
برنامه توسعه فردی، برنامه‌ای است که برای تقویت دانش، مهارت‌ها و بهبود توانایی‌های فرد ایجاد می‌شود و معمولاً با رشد شغلی و پیشرفت حرفه‌ای او در ارتباط است که بهتر است که از این برنامه برای کمک به دانش آموزان و دانشجویان برای گذراندن بهتر دوران تحصیل و پیدا کردن شغل متناسب و به طور کلی در دستیابی به اهداف بلند‌مدتشان استفاده شود. IDP معمولاً یک سند ساده است که اطلاعاتی در مورد بهبود وضعیت فعلی و حرفه‌ای فرد به نمایش می گذارد و موارد زیر را در بر می گیرد:
- نقاط ضعفی که تقویت شده اند یا باید تقویت شوند.
- بهبود کلی عملکرد فرد همراه با نمایش روند زمانی
- مهارت‌ها و شایستگی‌هایی که بهبود یافته
- بینش‌هایی در راستای اهداف شغلی کوتاه مدت و بلند مدت
اگر کارفرما تصمیم بگیرد از یک برنامه توسعه فردی استفاده کند، احتمالاً مدیریت شرکت در ابتدای استخدام با شما ملاقات کرده و یک فرم را باهم پر می‌کنید تا در طول بررسی عملکرد سالانه بتوانند به اولین فرم مراجعه کنند و میزان پیشرفت شما را بسنجند. اما اگر کارفرما این تصمیم را نداشته باشد بهتر است هرچه سریعتر خودتان فکری به حال خودتان بکنید و نگذارید از مسیر توسعه فردی و دستیابی به اهدافتان غافل شوید.
علت اهمیت انواع مدل های توسعه فردی چیست؟
از مهم‌ترین دلایل وجود انواع مدل های توسعه فردی این است که همه انسان‌ها باید این شانس را داشته باشند که در زندگی شخصی و حرفه ای خود رشد کنند. بخشی از فرآیند برنامه توسعه فردی شامل بررسی اهداف و آرزوهای خود فرد و بخشی مربوط به شغل وی است و معمولاً با راهنمایی مشاور، مدیر یا سرپرست این اهداف بررسی و نوشته می شوند. این افراد پس از یک جلسه گفتگوی عمیق و معنادار، یک برنامه عملی ایجاد می‌کنند که در آن با جزئیات کامل به مراحلی که باید طی شود تا اهداف زیر محقق شوند، اشاره شده است:
- توسعه مهارت‌های جدید
- استفاده بهتر از استعدادهای موجود
- تعیین و تدوین اهداف توسعه فردی و حرفه‌ای
- تعیین مهارت‌ها، نقاط قوت، علاقه و استعدادهای مورد استفاده در زندگی و کار
- ترسیم مسیرهای خاصی برای دستیابی به اهداف تعیین شده
- تعیین نحوه آماده‌سازی برای دستیابی به هدف تعیین شده
اغلب هدف از برنامه توسعه فردی تشویق افراد به سرمایه‌گذاری بیشتر هم بر روی خود و هم بر کار حرفه ای آنها است چرا که می‌تواند منجر به ایجاد احساس رضایت از خود و شغل وی شود و نسبت به آینده چشم‌انداز مثبتی بیابند.
انواع مدل های توسعه فردی: من چگونه می‌تواند مدل برنامه توسعه فردی خود را تعیین کند؟
1-اهداف شخص و حرفه‌ای خود را تعیین کنید.
در اولین قدم برای ایجاد یک برنامه توسعه فردی مؤثر به این فکر کنید که چه فرصت‌هایی در زندگی شخصی و حرفه‌ای شما را برانگیخته و هیجان‌زده می‌کند. به موقعیت‌هایی فکر کنید که به شما انرژی می‌دهند و جایگاهی که مشتاقانه آرزومند آن هستند را بیابید.
2-درباره شخصیت خود بیشتر کندوکاو کنید.
صادقانه و متفکرانه به خود بنگرید. می‌توانید با مدیر یا مشاور خود جلسه‌ای بگذارید و درباره نقاط قوت، مهارت‌ها و علایق فعلی خود با او صحبت کنید.
3-اهداف خود را به هدف‌های کوچک‌تر واقع‌گرایانه تقسیم کنید.
این مرحله مستلزم جمع‌آوری کلیه اطلاعات لازم و تدوین آنها در قالب اهداف کوچک و قابل مدیریت است. در این بخش به نیازهای خود برای رسیدن به موفقیت و دستیابی به اهداف خود بپردازید.
4-وارد جزئیات شوید.
زمانی می‌توان گفت یک IDP خوب است که تمام جزئیات ممکن را شامل شده باشد. به عنوان مثال یک راه یا تکنیک مشخص برای دستیابی به هدف خود ارائه دهید.
5-برنامه خود را اجرا کنید.
در این مرحله برنامه شما آماده است و پس از تائید سرپرست، می‌توانید آن را به اجرا درآورید. یک کپی از این برگه نگه دارید تا بعدها بتوانید به آن بازگردید و با بررسی میزان پیشرفت‌های خود، در صورت تغییرات لازم را ایجاد کنید.
برنامه‌ریزی و آماده‌سازی انواع مدل های توسعه فردی
مرحله اول IDP
سرپرست و کارمند هر دو باید زمینه یک برنامه توسعه فردی واقعی و ارزشمند را ایجاد کنند. ارزیابی عملکرد کارکنان می‌تواند مبنای خوبی برای برنامه‌ریزی توسعه باشد و آمادگی لازم برای IDP باید در طول مصاحبه ارزیابی یا مدت کوتاهی پس از آن آغاز شود.
سرپرست باید:
- فرآیند برنامه توسعه فردی، نقش‌ها و مسئولیت‌های سرپرست و کارمند را توضیح دهد.
- نقاط قوت و ضعف فرد را در انجام وظایف فعلی‌اش مرور کند.
- اولویت‌های کاری فعلی را شناسایی کرده و آنها را برای وی توضیح دهد.
- اولویت‌های یادگیری فعلی را شناسایی کرده و آنها را برای وی توضیح دهد.
- در مورد گزینه‌های یادگیری مانند آموزش رسمی، آموزش توسط کوچینگ، تکالیف مربوط به توسعه یا جزئیات مربوط به سایر بخش‌های سازمان اطلاعاتی ارائه دهد.
- اطلاعاتی در مورد برنامه‌ریزی شغلی و منابع مشاوره‌ای مورد استفاده وی ارائه دهد.
- یک برگه فرم IDP و دستورالعمل تکمیل آن را در اختیار کارمند قرار دهد.
البته اگر در حال حاضر شما به دلایل مختلفی از جمله تحصیل، مرخصی بلندمدت، مرخصی زایمان شاغل نیستید و یا می خواهید شغل خود را تغییر دهید، حتما به این نکته توجه داشته باشید که زمان خود را به کمک یک کوچ مدیریت کنید و هر چه سریعتر برنامه توسعه فردی خود نوشته و برای دستیابی به اهدافی که با کوچ خود مشخص کرده اید، سریعاً اقدام کنید.
مرحله دوم IDP
در این مرحله از ایجاد انواع مدل های توسعه فردی، فرد یا کارمند با تهیه یک برنامه، تلاش‌های خود را در جهت دستیابی به اهداف شخصی و سازمانی همسو می‌سازد. کوچ یا سرپرست وظیفه دارد او را در این مرحله راهنمایی کند:
- شایستگی‌ها و علایق فعلی فرد را ارزیابی کنید.
- شایستگی‌هایی که قصد دارد در طول سال توسعه دهد را شناسایی کنید.
- یک پیش‌نویس IDP شامل فعالیت‌های یادگیری پیشنهادی خود را به فرد ارائه دهید.
مرحله سوم IDP
وقتی فرد یا کارمند پیش‌نویس IDP را تکمیل کرد، ناظر باید آن را بررسی کند تا مطمئن شود:
- شایستگی‌هایی که وی مشخص کرده، برای او مفید خواهند بود.
- فعالیت‌های یادگیری فرد با توجه به نیازهای وی، بودجه در اختیارش، واقع بینانه هستند.
- فعالیت‌های یادگیری تعیین شده، بهترین گزینه‌های ممکن برای یادگیری نیازمندی‌های فرد است.
فرد یا کارمند فعالیت‌ها و برنامه‌های خاصی را تعیین کرده و برای هرکدام برنامه زمانی مشخص کرده است. این فعالیت‌ها باید گونه‌ای باشند که اگر فرد شاغل است، با حجم کاری روزانه فرد متناسب بوده و بتواند در کنار آموزش، وظایف خود را به‌طور رضایت‌بخش انجام دهد.
- فعالیت‌های یادگیری که در IDP تعیین شده‌اند، طبق برنامه در دسترس هستند.
مرحله چهارم IDP
کوچ یا سرپرست و کارمند برای طرح‌ریزی برنامه نهایی باهم همکاری می‌کنند تا نهایتاً از میان انواع مدل های توسعه فردی، یک مدل مناسب انتخاب و تدوین کنند:
- کوچ یا سرپرست و کارمند با یکدیگر ملاقات می‌کنند تا درباره پیش‌نویس IDP بحث کرده و در مورد نیازهای فرد، تجربیات یادگیری و برنامه‌ها به توافق برسند.
- فرد آخرین نسخه برنامه توسعه فردی خود را آماده می‌کند.
- ناظر که بهتر است کوچ باشد نسخه را بررسی و تأیید می‌کند.
- کوچ یا سرپرست و کارمند برای بررسی پیشرفت برنامه توسعه فردی، جلساتی برنامه‌ریزی می‌کنند.
- یک نسخه از برنامه IDP در اختیار کوچ یا سرپرست و کارمند خواهد بود.
انواع مدل های توسعه فردی کدام اند؟
در ادامه به برخی از انواع مدل های توسعه فردی که در مشاغل مختلف کاربرد دارند اشاره می کنیم. در صورتی که مدل توسعه فردی مورد نظر خود را در اینجا پیدا نکردید با پشتیبانی ما تماس بگیرید و یا در بخش تماس با ما در ارتباط باشید تا با شما جلسه مشاوره رایگان بگذاریم و از خدمات گروه مشاوره مدیریت دکتر امین اردلان بهره بگیرید.
1-مدل توسعه فردی در بخش توسعه دهنده نرم افزار
در این مدل از انواع مدل های توسعه فردی، کارکنان بر اساس برنامه توسعه فردی خود ارزیابی می‌شوند. بخش مدیریت گزارشات کارمندان با آنان مذاکره می‌کنند تا از اهداف و جاه‌طلبی‌های افراد در حرفه خود باخبر شوند. به این ترتیب، این بخش فرصتی فراهم می‌کند تا یک کارمند بتواند برای انجام وظایف و گذراندن چالش‌های آموزش خود تلاش کند. همچنین می‌توان با استفاده از یک برنامه توسعه فردی، مشخص کرد که آیا کارمند میل به ارتقاء دارد یا نه؟ و آیا برای دستیابی به آن گام برمی‌دارد؟
2-مدل توسعه فردی در بخش مدیریت
در برخی موارد کارمند از موقعیت فعلی خود راضی است و به دنبال ارتقاء نیست. ترجیح می‌دهد وضعیت موجود را حفظ کند. به عنوان مثال برخی از کارکنان علاقه‌ای به آموزش ندارند، چون برنامه‌های آموزشی باعث اختلال در برنامه کاری آنها می‌شود. چنین کارکنانی ممکن است برنامه‌های توسعه فردی را به عنوان یک بار غیرضروری تلقی کنند و به دنبال پیشرفت و توسعه سریع، بدون دردسر و بدون تعهد باشند. در این مدل کارمند اهداف عملکردی خود را بازگو می‌کند تا به خاطر آورد این آموزش تاکنون چقدر به رشد آنها کمک کرده و چقدر در آینده کمک خواهد کرد.
3-مدل توسعه فردی در بخش فروش
متن برنامه توسعه فردی در بخش فروش با توجه به فرهنگ سازمان یا تیم متفاوت است. به عنوان مثال سازمانی که وقت زیادی برای پیچیدگی‌های برنامه ندارد، ممکن است اهداف خود را در قالب زمینه‌ی مهارت‌ها بیان کند و از کلماتی چون «بهبود …» صرف نظر کند.
4-مدل توسعه فردی در بخش خدمات مشتریان
اگر کارمندی عملکرد نسبتاً پایینی داشته باشد، شاید کماکان در مدل برنامه توسعه فردی او اهداف بلند مدت و بلند پروازانه دیده شود، اما جهت اصلاح فوری عملکرد او باید در انواع مدل های توسعه فردی او به سراغ اهداف کوتاه مدت رفت.
4-مدل توسعه فردی برای دانش آموزان
دانش آموزان می‌توانند اهداف بلندمدت زیادی داشته باشند که ذاتاً ماهیت اکتشافی دارند. در مدل برنامه توسعه فردی آنها باید دقیقاً ذکر شود که باید چه کاری انجام دهند؛ به‌گونه‌ای که هر هدف مشخص و گام‌های مستقیم برای دستیابی به هر هدف نیز کاملاً مشخص باشد.
5-مدل توسعه فردی برای تغییر شغل درون سازمان
در برخی موارد، اهداف فرد ارتباط چندان زیادی با نقش فعلی او در سازمان ندارند. اکثر سازمان‌ها و مدیران ترجیح می‌دهند برنامه توسعه فردی شما با نقش فعلی شما و فرصت‌های آتی که در انتظار شماست، مرتبط باشد. با این حال اغلب ممکن است کارمند از کارفرمای خود بخواهد به او کمک کند تا زمینه شغلی خود را در سازمان عوض کرده و نقش دیگری را به‌عهده بگیرد. در چنین حالتی انواع مدل های توسعه فردی برای این فرد باید متناسب با پیشرفت او در یک تخصص و زمینه دیگر باشد.
سخن پایانی دکتر امین اردلان …
همان‌طور که با مطالعه این مطلب دریافتید، برنامه‌های توسعه فردی از این نظر ارزشمند هستند که هم به فرد در نقش شخصی، هم در نقش کارمند و هم به کارفرما کمک می‌کنند تا به نفع خود و سازمان و در راستای اهداف رشد کنند. این برنامه مکتوب راهی برای سازمان‌دهی و تعیین اولویت‌های یادگیری و توسعه تجربیات و شایستگی‌هایی است که افراد در مسیر رشد و توسعه به آنها نیاز دارند. در این مقاله با انواع مدل های توسعه فردی آشنا شدیم.
امیدواریم که از مطالعه این مقاله لذت برده باشید. نظرشما در مورد اهمیت ایجاد برنامه توسعه فردی برای رهبران، مدیران و کارکنان چیست؟ خواهشمندیم نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
